SEÇİLMİŞ YAZILAR

Ekip liderinin el notları

Prof. Dr. Acar Baltaş

Bugün ekip çalışmasının önem kazandığı iş hayatında, liderliğin önemi daha da artmıştır. Bir şirketin başarılı olması, çalışanlarına gurur ve mutluluk vermesi, uzun dönemde kârlılığını sürdürmesi, rekabet ortamında varlığını sürdürmesi ekip çalışması ve ekibi etkin bir biçimde yönlendiren liderlerle mümkündür.

Geçen yüzyılda başlayan ve giderek hızlanan gelişmeler, iş hayatını da kökten bir değişime uğrattı. Bireylerin karşılıklı bağımlı ekipler halinde, kurumların da karşılıklı bağımlı bölümler halinde etkinlik kazanması, özellikle ekip düzeyinde liderlik davranışına olan ihtiyacın artmasına yol açtı.

Ünlü gazeteci-yazar W. Lippmann "Herkes benzer düşüncedeyse, hiç kimse fazla düşünmüyor demektir" diyor. Bize bizim söyleyeceklerimizden farklı bir şey söyleyemeyecek biriyle nereye kadar ilerleyebiliriz ve bu bize ne katar? Bir liderden beklenen, birlikte çalıştığı insanların yaratıcı potansiyelini ortaya çıkarma ve kullanma yeteneğidir. İnsanları harekete geçirme, insan potansiyelini etkin yönetme, enerji verme ve yön gösterme 21. yüzyıla doğru ekip liderlerinin sahip olması gereken birincil önemdeki becerilerdir.

Ekibini oluştur

Ekip çalışmasına geçme heyecanıyla kurumlar zaman zaman, etkin bir ekip çalışmasına geçmek için gereken aşamaları gözardı edebiliyorlar. Böyle bir yaklaşımın tuzağına düşmemek için öncelikle ekip oluşturma sürecinin basamaklarını iyi tanımak gerekir.

Ekip misyon ve amacının belirlenmesi. Ekibin varoluş nedeninin açık olarak tanımlanmadığı işletmelerde, belirsizlik hakim olur. Amaç açık ve belirgin olduğu kadar üyeler açısından geliştirici, heyecan verici, hatta bireylerin bedensel ve zihinsel sınırlarını zorlayıcı olmalıdır.

Ekip içi rollerin dağılımı. Roller açıkça tanımlanmalı, ekip üyeleri suçlamadan ve savunmaya geçmeden performans analizi yapabilmelidir. Aksi halde görevlerin yerine getirilmesinde büyük enerji kaybı yaşanır.

Ekip çalışma süreçlerinin tanımlanması. Ekip çalışma süreçleri, etkili toplantı yönetimi, karar verme, problem çözme, çatışmaları fırsata çevirme gibi birlikte çalışma becerilerini içerir. Ayrıca bireylerin tanınma, çalışmalara katılma, kabul görme ihtiyacı da ekip yaşamının genel kalitesini belirleyen bir etkendir.

Ekip içi ilişkilerin düzenlenmesi. üyeler arası ilişkilerin güçlü olması için, en başından, içten ve açık bilgi alışverişi, yüksek performans beklentisinin ifade edilmesi, geribildirim verilmesi ve gelişmiş güven duygusu yaratılmalıdır.

Ekipler arası ilişkilerin düzenlenmesi. Aynı kurumdaki farklı ekipler arasındaki ilişkiler, ekip üyelerinin bireysel davranışlarından, ekip normlarından ve ekibin geçmişinden etkilenir. "Biz ve onlar" duygusu, işbirliği yerine rekabete yol açar ve enerji yanlış ve gereksiz yere kulanılır.

En iyisi olmak için en iyileri seç

Ekip başarısını ve verimini etkileyen en önemli faktörlerden birisi ekip üyelerinin seçimidir. Teknik yetkinlikler ve becerilerin yanında kişilerin duygusal olgunluğa sahip, sinerji yaratmaya eğilimli kişiler olmalarına dikkat etmek gerekir.

Asinerji yaratmaya eğilimli kişiler güçlüklere ve problemlere yönelir, bir fikrin nasıl işe yaramayacağını göstermeye çalışırken, sinerji yaratmaya eğilimli kişiler çözüme ve sonuca yönelir ve fikrin nasıl yararlı olacağını bulmaya çalışırlar. Kişileri ve fikirleri önemsemeyen, mutlaka haklı çıkmaya çalışan, engelleri "imkansızlıklar" olarak gören asinerjik kişilerin aksine, sinerjik kişiler başkalarının görüşlerini hesaba katar, en iyi çözüme ulaşmaya çalışır, karşısındakinin olumlu özelliklerini bulur ve engelleri aşılacak zorluklar olarak görürler.

Güven ortamı yarat

Güvenin ne denli önemli olduğunu gündelik ilişkilerimizde, iş hayatımızda, evliliğimizde kısacası her koşulda görüyor ve yaşıyoruz. İş ortamında güven olmadığı zaman işbirliği yapılamaz; işbirliği olmayınca da iş yapılamaz.

Sonuçlara yönelik olmak güven duygusunun temelini oluştur. Kırgınlık ve küskünlük yaşanmaz, geribildirimler yapıcı ve olumlu duygular yaratır.

Bütünlük içinde davranmak "özü sözü bir olmak"tır. çalışanların ahlak kurallarına uygun hareket etmelerini ve bir değer sistemine sahip olmalarını açıklar.

İlgi göstermek birlikte çalıştığı kişilerin ihtiyaçlarını anlamak ve ihtiyaçları karşılama gayreti içinde olmaktır. Birbirine ilgi gösteren çalışanların bulunduğu bir kurumda, çalışanların katkıları görünür ve takdir edilir.

Ekip liderinin de, güven zeminini ve kurallarını kendi eylemleri ile ortaya koyması gerekir. Bir iş liderinden beklenen söylediğini yapan, yaptığını söyleyen bir kişi olmasıdır.

Etki yarat, iz bırak

İşleri belli bir düzen ve tutarlılık içinde yürütmeye kendini adamış yönetici efsanesi geçen yüzyılda kaldı. Bugün bütün dikkatler lider üzerinde toplanıyor.

  1. Lider değişim yaratır. Lider, ileri görüşlüdür, geleceği yorumlar, kimsenin farkedemediği ya da farketse de el atmaya cesaret edemediği fırsatlara göz diker, yorumlarını bir mesaja dönüştürüp çevresine aşılamaya girişir, insanları bir inanç etrafında birleştirir.
  2. Lider ekibin pusulasıdır. Liderin vizyonu ve mesajı ona ve ekibe yön verir, hareketin devamını sağlar. Vizyon gidilecek yöne odaklanarak kaybolmadan o doğrultuda yol almak için bir pusuladır.
  3. Lider birleştirir. Lider, insanların vizyonu anlamalarını ve bunu gerçekleştirmek için aynı safta toplanmasını sağlar. Liderin geçmişi, itibarı ve güvenilirliği, söylemleriyle eylemleri arasındaki tutarlılık, inandırıcılığını etkiler.
  4. Lider analitik düşünür. Ekip liderinin analitik düşünce becerisine sahip olması, fırsatları görebilmeye, krizleri çözebilmeye veya önleyebilmeye imkan verir.
  5. Lider harekete geçirir. Ekip lideri, kurumun geleceğe ilişkin vizyonunun hayata geçirilmesini sağlamak için insanları o yönde harekete geçirmelidir.
  6. Lider iz bırakır. Lider, değerleri ve ahlak anlayışıyla, üslubuyla ve davranış biçimiyle çevresine, hatta tüm topluma örnek olur. Kendisinden sonra gelenlere özdeşleşebilecekleri bir model sunar.
  7. Lider sonucu etkiler. Kendi gücünü tanıyan ve sonuna kadar geliştirme çabasında olan lider, çevresinde bulaşıcı bir etki yapar. Başkalarının da kendi güçlerini geliştirme isteği duymasını sağlar ve çevresinde bir nitelik sıçramasına neden olur.

Ekip çalışmasının zorluklarına hazırlıklı ol

Ekip çalışmasının yeniden keşfedilmesinin heyecanıyla ekip çalışmasını zora koşan, hayal kırıklıklarına neden olan bazı koşullar gözardı ediliyor. Ekip çalışmasını zorlaştıran etkenler nedir?

1.   Grup düşüncesi (groupthink): Grup düşüncesi, grupta hatalı karar verme mekanizmasının gelişmesi anlamına gelir. Grup üyeleri, konuyu gerçekçi olarak analiz etmek yerine grup içerisinde uyumun bozulmaması için anlaşma eğiliminde olabilirler.

Grup düşüncesinin çeşitli nedenleri vardır. Ekibin dokunulmaz olduğu yanılgısı, olağanüstü bir iyimserlik yaratır; hata yapma olasılığı göz ardı edilir ve aşırı risk alınabilir. Grup üyeleri kendi güçlerini olduğundan daha yüksek, rakibin gücünü olduğundan daha zayıf görürler. Dıştan gelen uyarılara önem vermez, bunları küçümserler. Grup kararına aykırı bilgi ve fikirler söylenmez.

2.   Sosyal kaytarma: Sosyal kaytarma, grup üyesi olarak harcanan çabanın, bireylerin tek tek harcayacağı çabadan daha az olmasıdır. Bazı ekip üyeleri fazla çalışırken, diğerleri daha az çalışabilir, bazıları da kendi işlerini başkalarının sırtına yıkabilir. Ekip lideri, çalışanların güçlü ve zayıf yanlarını bilmeli, sosyal kaytarmaya karşı önlem almalıdır.

3.    Sosyal etki: Sosyal etki, bir insanın bir başka insanın yargı, tutum ve fikirlerinin etkisi altında kalarak kendi tutum, fikir ve yargılarında değişiklik meydana gelmesidir. Ekip içinde her üye diğer üyeyi etkiler, bu da ekip çalışması süreçleri üzerinde doğrudan bir etki yapar. Bu nedenle, ekip liderinin sosyal etki süreçlerinden haberdar olması, sorunlar yaşanmadan önlem almasına ve ekibini yönlendirmesine olanak tanır.

Uzlaşma sağla

Uzlaşma Türk kültür değerleri arasında olumlu bir özellik olarak algılanmaz. Oysa ekip çalışmasının verimliliği ekip üyelerinin uzlaşmaya yatkınlığına bağlıdır. İşbirliği ve rekabet bugünün dünyasında çok önemli iki kavramdır.

2000 yılında Nobel ödülü alan ünlü matematikçi Nash’in hayatının konu edildiği "Akıl Oyunları" filmiyle dikkatleri çeken oyun teorisi, birbiriyle çelişen olasılıklar karşısında en doğru stratejiyi saptama, bireylerin davranışlarını belirlerken tek başlarına değil, diğerlerinin de tavır ve niyetlerinin dikkate alınması yöntemidir.

Kazanan ve kaybedenin olmadığı oyunlarda işbirliği önem kazanır. Oyuncuların işbirliği yapması halinde iki tarafın da kazanması mümkündür. Aslında oyun teorisi, gerek ekip içi, gerekse aynı kurumdaki ekipler arası ilişkilerde çatışma yaşandığında, çeşitli olasılıklar arasında en doğru stratejiyi seçmeye yönelik sistematik bir yaklaşım sunmaktadır. Ekiplerin oyunu nasıl oynadığı günümüzde çok önemlidir. Dengenin her iki tarafın da lehine olmasından herkes kazançlı çıkacaktır.

Duygusal zekanla fark yarat

Duygusal olgunluğun en önemli yanlarından biri, duygularını kontrol edebilme özelliğidir. Başarılı liderlerin büyük bölümü duygu dünyalarını denetleyebilirler. Verilen her kararın ve atılan her adımın ardında aklın gerekçeleri olduğu kadar duygu dünyasının izleri de vardır. Duygular, amaca hizmet ettiklerinde son derece yararlıdır; yol gösterir, harekete geçirir ve etkinliği artırırlar.

Duygusal açıdan olgun bir lider;

  • Duygularının ne olduğunu bilir ve kararlarında onlardan yararlanır,
  • Duygusal yaşamını ona teslim olmadan yönetebilir, bunalım ya da kaygıların hayatını karartmasına izin vermez ya da kızgınlıkla ayağı yerden kesilmez,
  • Engeller karşısında direnebilir ve hedeflerine ulaşmak için duygu ve davranışlarını yönlendirebilir,
  • Başkaları ne hissettiğini söylemek zorunda kalmadan, onların duygularını okur,
  • Ekip içi ilişkilerde sorun olabilecek duygu patlamalarını ustalıkla ve uyum içinde yönetebilir.

Ekip üyelerini harekete geçir

Çalışma hayatı açısından motivasyon, kişilerin çalışmayı başlatmalarını, sürdürmelerini ve görevlerini istek ve coşkuyla yerine getirmelerini sağlar. Yapılan araştırmaların bazıları, amaçların belirlenmesine çalışanların dahil edilmesinin en güçlü motivasyon faktörü olduğunu işaret etmektedir. Dolayısıyla, kurum içinde verimi yükseltecek en önemli adım, çalışanların amaçların saptanmasının yanı sıra bazı kararlara katılmalarını sağlamak olabilir.

Ekip liderinin sorumluluğu birlikte çalıştığı kişilere iç motivasyonlarını yüksek tutmaları gerektiğini ve bunun kendi sorumlulukları olduğunu hatırlatmaktır. Bu nedenle, liderin kendisi düşük motivasyonlu olmamalıdır.

Kültürel farklara duyarlı ol

Toplumsal kültürde varolan değerler, yöneticilerin çalışanlar hakkındaki varsayımlarını etkiler ve onlara karşı davranışlarını şekillendirir ve yönlendirir. Türkiye’nin de içinde bulunduğu çeşitli ülkelerde yapılan araştırmalar, Türk toplumunun ataerkil bir yapı gösterdiğini, topluluğa bağlılığın önemli bir değer olduğunu ortaya koymuştur.

Ekip içi iletişimin başarılı olması, liderin yaklaşımının kültür yapısına uygun olmasına bağlıdır. Türkiye gibi toplulukçu kültürlerde liderlerin grup bilincinin gelişmesine destek vermesinin daha iyi sonuçlar yaratması beklenebilir.

Sonuç

Bugün ekip çalışmasının önem kazandığı iş hayatında, liderliğin önemi daha da artmıştır. Bir şirketin başarılı olması, çalışanlarına gurur ve mutluluk vermesi, uzun dönemde kârlılığını sürdürmesi, rekabet ortamında varlığını sürdürmesi ekip çalışması ve ekibi etkin bir biçimde yönlendiren liderlerle mümkündür. Ekip liderinin insanları yönetmesi için duygularını yönetmesi gerekir. Ancak kendinin farkında olan lider, başkalarını da anlayabilir ve yönlendirebilir ve böylelikle ekibinin etkin çalışmasını sağlar.

  • Makaleyi Paylaş >
© BALTAS 2020 Tüm hakları saklıdır.