Yeni yılın ilk sayısında geçen yazımızın devamı olarak, hayatımızdaki önemli kararlardan birinde rol oynayan akıldışı özelliklere odaklanacağız. İnsanların hayatlarında verdikleri üç önemli karar vardır. Bunlar, “nerede yaşayacağım?”, “ne yapacağım?” ve “bunu kiminle yapacağım?” sorularının cevabıdır. Bu kararları vermek, bundan yüz yıl öncesine kadar, insanların çok büyük çoğunluğu için kolaydı. Çünkü doğdukları yerde yaşar, erkekler babalarının işini yapar, kızlar da ailelerinin yakın çevrelerinde uygun gördükleriyle evlenir ve hayatlarını sürdürürlerdi. Ancak günümüzde meslek seçimi ve eş seçimi insanların vermeleri gereken en önemli iki karar olarak önlerinde durmaktadır.

Geçen yazımızda kadın ve erkeklerin eş ve partner seçimi konusunda ağ ortamı dışında yaptıkları tercihleri konu almıştık. Bu konuda yapılan araştırmalardan çıkan sonuç, eş veya partner seçimindeki en büyük yanılgılardan birisinin, insanların belirli özelliklere başkalarından daha çok değer verdiklerine inanmaları olmuştur. Erkeklerin kararlarını daha çok dış görünüş ve cinsel çekicilik belirlerken, kadınların kararlarını erkeğin kazancı ve kendisine sunulacak imkanlar belirlemektedir. Bu yazıdaki odağımız, ağ ortamındaki; yani dijital dünyadaki eş veya partner seçimlerinde rol oynayan karar mekanizmasıdır.

Sanal İlişki Ağı

İnternet çağında aşk ve evlilik gibi önemli bir konuda verilen kararların niteliğinde değişiklikler olmuştur. Online eş ve arkadaş bulma endüstrisinin 2,4 milyar dolara ulaştığı ve genç Amerikalıların yüzde 38’inin arkadaşlık sitelerini kullandığı bildirilmektedir. Bugünün gençleri ellili yaşlarını sürenlerin hayal edemeyecekleri kadar büyük bir seçim imkanına sahiptir. Ancak hiç şüphesiz bu geniş havuz kendisine katılanlara sunduğu imkanlar kadar zorluklar da getirmektedir. “Seçim Paradoksu” kitabının yazarı Barry Schwartz, seçim kararını verecek olanları; “kanaat edenler” ve “mükemmeli arayanlar” olarak iki gruba ayırmıştır. Geçen yazımızda belirttiğimiz gibi seçenekler arttığında ve mükemmeli bulmanın mümkün olduğuna inandıklarında kişiler karasız kalmaktadır. Çünkü tercihleri sonucunda karşılarına çıkanın gerçek istedikleri olmadığı ortaya çıkmaktadır.

Sanal ortamda ağ üzerinden partner aramak, üzerindeki etikette yazanlara bakarak kuru pastanın tadına karar vermeye benzer. İnsanları beyan ettikleri bireysel özellikleri ile tanımaya çalışmak, bir yiyeceğin kimyasal bileşenleri ile tadı konusunda fikir sahibi olmak gibidir ve çok büyük çoğunlukla hayal kırıklığı ile sonlanmaktadır.

Online arkadaşlık ve eş bulma siteleri ile şirketlere yüksek ücretlere üst düzeyde yönetici bulan (head hunter) kuruluşların hazırladıkları CV’ler arasında büyük bir paralellik vardır. Her iki tür CV’de de kişiler, “mükemmele en yakın” şekilde tanımlanırlar. Bu nedenle bu sitelere “kendini aldatma sirki” denmektedir. Bu sitelerde belirleyici olan yazılı profil değil, eşlik eden resimdir. OkCupid sitesinin yaptığı çalışmada siteye koyulan fotoğrafın, yazılı profilden daha etkili olduğu bildirilmiştir.¹ Aynı sitenin yaptığı bir başka araştırmada ise en fazla üzerinde durulan konuların sigara kullanımı, siyasi tercihler ve çocuk sahibi olma hakkındaki görüşler olduğu bildirilmiştir.

Sonuç

Eş ve partner seçimi konusunda gerek internet kullanımı, gerekse online eş bulma sitelerinde ortaya çıkan sonuçlarda çok fazla değişmeyen ve tekrarlayan temel özellikler vardır. Bunlar, önceki beyanları ne olursa olsun erkeklerin seçiminde dış görünüşün, kadınlarınkinde ise kazanç, eğitim ve zekanın belirleyici olduğudur. Bu evrim psikolojisi açısından son derece anlaşılır bir durumdur. Evrim psikologları erkeklerin soylarını en iyi temsil edecek sağlık ve güzellikte nesillerin peşindeyken, kadınlar da kendilerinin ve çocuklarının bakımını en iyi şekilde karşılaması muhtemel eşlerin arayışı içindedir.² İlginç olan, kendisini tekrarlayan bütün bu süreç içinde herkesin kendi tercihinin özel ve biricik olduğunu düşünmesidir.

Kaynaklar:

1. Your Looks and Your Inbox [İnternet]. Uygun erişim: http://blog.okcupid.com/index.php/your-looks-and-online-dating/
2. Buss DM. Toward an evolutionary psychology of human mating. Behavioral and Brain Sciences 1989; 12(1): 39-49.